Termin „zbrodnia pomorska 1939” oznacza eksterminację przez Niemców na terenie przedwojennego województwa pomorskiego, polskiej ludności cywilnej (głównie inteligencji, ale także rolników i robotników), osób chorych psychicznie, a także pomorskich Żydów, której dokonano w pierwszych miesiącach okupacji. Pierwsza monografia zbrodni pomorskiej udziela nowej, pełniejszej odpowiedzi na pytanie dlaczego skala zbrodni niemieckich na terenie przedwojennego województwa pomorskiego była znacznie większa niż w każdym innym regionie okupowanej Polski. Pokazuje znaczenie Pomorza Gdańskiego („artykuły pierwszej potrzeby”) w myśleniu geopolitycznym najpierw państwa pruskiego, a potem niemieckiego na przestrzeni ostatnich dwóch wieków. Uwzględnia czynnik ideologiczny (antypolonizm kulturowy i antypolonizmem eksterminacyjny) jako jeden z czynników umożliwiających eksterminację jesienią 1939 r. polskiej ludności cywilnej na masową skalę. Analizuje znaczenie problemu „«korytarza pomorskiego» vs województwo pomorskiego” w relacjach bilateralnych niemiecko-polskich. Nieschematycznie i niejednostronnie przedstawia stosunki polsko–niemieckie na Pomorzu w międzywojniu oraz podczas pierwszych dni okupacji. Realizuje postulat oszacowania liczby ofiar na podstawie imiennych list ofiar i dokumentacji ekshumacyjnej dla wszystkich 23 powiatów przedwojennego województwa pomorskiego. Jest pierwszym od lat 70. XX w. opisem mechanizmu wszystkich zbrodni na terenie przedwojennego województwa pomorskiego z pierwszych miesięcy okupacji niemieckiej, uwzględniającym zarówno aktualną literaturę przedmiotu jak i do tej pory niewykorzystane źródła historyczne (materiały Centrali Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w Ludwigsburgu). Przedstawia jakościowy i ilościowy porter zbiorowy ofiar oraz analizuje pozytywne zachowanie Niemców w czasie zbrodni niemieckich. Wykorzystuje teorię genocydu Rafała Lemkina do badań nad okupacją niemiecką w Polsce podczas II wojny światowej. W znacznie większym stopniu niż do tej pory uwzględnia perspektywę sprawców w badaniach nad zbrodniami z 1939 r. opisując ich sądzenie w PRL, NRD i RFN. Analizuje znaczenie wydarzeń na Pomorzu Gdańskim z jesieni 1939 r. w ujęciu regionalnym, ogólnopolskim i powszechnym.

TematykaHistoria Archeologia

AutorzyTomasz Ceran

WydawnictwoInstytut Pamięci Narodowej

Rok wydania2024

ISBN978-83-8376-096-4